Giới Thiệu Phú Yên

PHÚ YÊN mảnh đất được biết đến với tên gọi: “TÔI THẤY HOA VÀNG TRÊN CỎ XANH “

Là một một Hướng dẫn viên du lịch, người con sinh ra và lớn lên tại mảnh đất thân thương mang tên Phú Yên, ngày hôm nay tôi sẽ mang đến cho các bạn những cảm giác gần gũi của người con Phú Yên, mang đến cho các bạn những thông tin ý nghiã và thú vị khi bạn đặt chân đến vùng đất này.  Về lịch sử, văn hoá con người và những món ăn ngon những đặc sản địa phương mà hầu như tất cả chúng ta khi đi du lịch ai cũng muốn tìm hiểu và thưởng thức những cái lạ của nơi đó. Ngay cả tôi, là người chia sẽ tôi cũng rất hiếu kì, tò mò với những gì mới lạ mà ta chưa từng thấy hoặc chưa từng thử qua. Có thể nói Phú Yên là một vùng đất sở hữu nhiều danh thắng, cảnh quan và nhiều bãi biển, Vũng, Vịnh đẹp. Thế nhưng dường như vùng đất này vẫn chưa được biết và thu hút nhiều những vị khách đến nơi này. Bây giờ mời các bạn cùng tôi trải nghiệm qua bài viết dưới đây, mong rằng những thông tin được sưu tầm và góp nhặt cũng như hiểu biết của mình sẽ giúp các bạn hiểu và có cách nhìn nhận mới và thú vị với Phú Yên.

• Về vị trí địa lý – khí hậu

Phú Yên là một tỉnh thuộc duyên hải Nam Trung Bộ,

Phía Bắc giáp với tỉnh Bình Định theo QL1A

Phía Nam giáp với tỉnh Khánh Hoà QL1A

Phía Tây giáp với 2 tỉnh Gia Lai và Đắk Lắk theo QL25 và QL29 

Phía Đông giáp với biển Đông

Với  diện tích tự nhiên là 5.045 km2, phần lớn là người Kinh và các tộc người khác như: Êđê, Chăm, Bana, Hoa, Tày, Nùng, Dao…Trong tổng số khoảng 30 tộc người đang sinh sống ở Phú Yên theo thống kê của tỉnh Phú Yên, thì tộc người Việt, Chăm, Êđê, Bana, Hoa là những cư dân sinh sống lâu đời trên đất Phú Yên. Về địa hình, nhìn vào bản đồ địa lý người ta có cảm giác Phú Yên như một chiếc quạt khổng lồ lưng tựa vào phía rừng núi đại ngàn mặt quay ra biển bao la. Núi non chiếm phần lớn diện tích, đồng bằng chỉ là một lõm nan nhỏ nhờ phù sa hai con sông Ba và sông Cái bồi lắng, nhưng lại đóng vai trò quan trọng về mặt nông nghiệp trong đời sống cư dân ở đây.

Và lưu ý vì đặc điểm thời tiết ở đây là thuộc duyên hải miền Trung vì vậy nên sẽ có thời tiết khác với lại những tỉnh khu vự phía Bắc , trong miền Nam hay Tây Nguyên các bạn nên nếu như các bạn yêu thích tắm biển thì nên đi vào thời điểm từ tháng 4 – tháng 9 trong năm thì thời tiết rất phù hợp cho các tín đồ mê tắm biển và lặn ngắm những rặn san hô đa dạng nơi đây ( mặt dù buổi trưa thì cái nắng có thể lên đến 38-39 độ C )

Còn nghỉ dưỡng thưởng thức khí hậu dịu dàng nhẹ nhàng và yên bình thì nên đến Phú Yên vào những thời điểm như tháng 1 tháng 3 trong năm không khí không quá nóng, có chút se lạnh của mùa xuân, không quá ồn ào và khói bụi bởi xe cộ, nhưng vào những tháng này thì có lẽ sẽ chưa phải là lúc có thể tắm biển được.

Và thời gian các tháng còn lại thì thường Phú Yên sẽ đi vào mùa mưa thậm chí có bão và lũ lụt nên có lẽ sẽ không thích hợp cho một chuyến du lịch.

• Danh xưng “ Xứ Nẫu” 

Khi nhắc đến Phú Yên chúng ta thường hay nghe nhiều người nhắc đến danh xưng “ Xứ Nẫu” vậy Xứ Nẫu là gì và chỉ thị điều gì ở đây, và có rất nhiều những thông tin bài viết cũng như truyền tai nhau về cái tên này, để giải thích danh xưng này thì chúng ta phải quay ngược lại dòng lịch sử của người Việt bắt đầu sinh sống ở đây. “ Xứ Nẫu” là một danh xưng dùng để chỉ vùng đất Phú Yên và một phần tỉnh Bình Định nằm ở khu vực Nam Miền Trung Việt Nam. Đây là một cách gọi khá đặc trưng và gắn liền với bản sắc văn hóa của người dân nơi đây. “Xứ Nẫu” được sử dụng phổ biến trong giao tiếp của người dân địa phương và cũng được biết đến rộng rãi trong các câu chuyện, bài viết về văn hóa, con người Phú Yên và Bình Định.

Về lịch sử thì vào năm 1578 khi chúa Nguyễn Hoàng cử Phù nghĩa hầu Lương Văn Chánh đưa những lưu dân nghèo từ Quảng – Thuận – Hoá để vào khai khẩn đất hoang từ đèo Cù Mông (nay thuộc điạ phận Bình Định và Phú Yên) cho đến đèo cả ( nay thuộc địa phận Phú Yên và Khánh Hoà ). Sau khoảng thời gian khai phá vùng đất mới đến năm 1611 khi cụ Lương Văn Chánh qua đời thì chuá Nguyễn Hoàng đặt tên cho vùng đất mới này tên Phú Yên, với ý nghĩa một vùng đất trù phú và yên bình. Cho đến năm 1629, dưới thời chúa Nguyễn Phúc Nguyên vì vùng đất còn hoang sơ, dân cư thưa nên vùng đất này có nét đặt thù. Và chia làm nhiều cấp nhỏ nhất biết đến với Phường, Nậu, Man. Phường được biết đến như Phường Lụa, phường Sông Nhiễu. “Nậu” được xem như một người đứng đầu trong một nhóm người làm nghề  ví dụ: Nậu nguồn “ chỉ nhóm người khai thác rừng”, Nậu rỗi “ chỉ nhóm người bán cá” hay Nậu Cấy “ chỉ nhóm người đi cấy mướn”,…

Vì sự phát triển đến sau này dưới thời chúa Nguyễn Phúc Chú thì những đơn vị hành chính này dần được thay đổi từ “ Nậu “ chỉ người đứng đầu trong nhóm người nào đó giờ chuyển thành danh xưng ngôi thứ ba. Từ Nậu không còn xuất hiện độc lập nữa mà thường xuất hiện trong các tổ hợp danh ngữ hay trò chuyện ví dụ:

“ Mất chồng như nậu mất trâu
Chạy lên chaỵ xuống cái đầu chôm bơm”

“ Ai về nhắn với nậu nguồn
Mít non gửi xuống cá chuồng gửi lên “

“Tiếc công anh đào ao thả cá

Năm bảy tháng trời nậu lạ tới câu “

Dần thì những danh xưng ngôi thứ ba này được thay đổi bằng cách từ gốc thanh hỏi. Ví dụ như Ông ấy, bà ấy được gọi thành “Ổng, Bả”  hay “ Anh ấy, chị ấy” được gọi là “ Ảnh – Chỉ “

Và từ Nậu cũng dần chuyển thành Nẩu hoặc Nẫu và từ đó từ Nẫu đã dần đi vào ca dao Bình Định –  Phú Yên và được nhiều người sử dụng ví dụ như

“Ai về sông núi Phú Yên

Cho nẫu nhắn gửi nỗi niềm nhớ mong “

Hay nẫu chỉ thị cho một ai đó ví dụ: thay vì là “Họ đi đâu mà đông vậy, người ta đi đâu mà đông vậy” thì được sử dụng như “Nẫu đi đâu mà đông dẫy” … “Nẫu“ được thay cho “Người ta” hoặc “Họ” trong câu từ ở đây vậy thì trong từ “Xứ Nẫu” cũng có nghĩa như “Xứ Người Ta“. Mong rằng qua việc giải thích ngắn gọn này các bạn sẽ hiểu hơn về từ Nẫu và “Xứ Nẫu”.

• Về Du lịch

Có thể nói mặt dù Phú Yên là một vùng đất sở hữu chiều dài bờ biển lên đến 198km với nhiều bãi biển, Vũng,  Vịnh đẹp, nhiều cảnh quan đặc sắc để có thể phát triển một địa điểm du lịch hấp dẫn để thu hút khách du lịch khắp 4 phương đến để trãi nghiệm và nhìn ngắm vẻ đẹp tự nhiên này trong đó có thể kể đến như:

 Danh thắng cấp quốc gia đặc biệt Gành Đá Đĩa, Bãi Xép nơi được chọn là phân cảnh chính trong bộ phim nổi tiếng của đạo diễn Victor Vũ Tôi thấy Hoa Vàng trên có xanh, Nhà thờ Mằng Lăng nơi đang lưu giữ cuốn sách quốc ngữ đầu tiên của Việt Nam, hay đến với Tháp Nhạn một trong những công trình kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia đặc biệt được xây dựng từ những cuối thế kỉ XI đầu thế kỉ XII do những bàn tay nghệ nhân của người Chăm-Pa đã được tôn tạo và gìn giữ cho đến tận bây giờ”,… và còn nhiều những cảnh quan cũng như di tích lịch sử nổi bật ở vùng đất này.

Để nói về sự thay đổi và phát triển từ ngày để Phú Yên trở thành một trong những cái tên được nhắc đến nhiều trong hành trình du lịch của quý vị trong một vài năm trở lại đây thì tỉnh có nhiều sự kiện lớn mà nổi bật có thể kể đến như sự kiện kỉ niệm 400 năm thành lập tỉnh Phú Yên như :

• Tổ chức thành công các hoạt động Năm Du lịch quốc gia Duyên hải Nam Trung bộ – Phú Yên 2011 với nhiều chương trình văn hóa, nghệ thuật có quy mô lớn lần đầu tiên được tổ chức tại Phú Yên, tạo ấn tượng tốt đẹp đối với du khách, bạn bè trong nước và quốc tế.
  Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ 17 được Phú Yên đăng cai tổ chức. Lần đầu tiên người dân, học sinh, sinh viên Phú Yên được giao lưu với các nhân vật trong phim Việt Nam qua “Bốn thập kỷ Liên hoan Phim Việt Nam.
• Hội chợ thương mại quốc tế miền Trung – Tây Nguyên 2011, lần đầu tiên được tổ chức với quy mô lớn tại Phú Yên.
• “Duyên dáng Việt Nam 23” được tổ chức tại Phú Yên. Tuy không nằm trong chương trình của Năm Du lịch quốc gia 2011 nhưng Duyên dáng Việt Nam 23 đã mở đầu quảng bá hình ảnh Phú Yên đến du khách.
• Ra mắt bộ phim “ Tôi thấy hoa vàng trên cỏ Xanh “ năm 2015 của đạo diễn Victor Vũ giúp Phú Yên tạo một làn sóng hiệu ứng du lịch cho Phú Yên về  những chương trình tour Hoa Vàng Cỏ Xanh.
• Tại quảng trường tháp Nghinh Phong nhận liên tiếp 2 giải thưởng danh giá trong năm 2023 vào tháng 11/2023, Quảng trường Tháp Nghinh Phong là công trình duy nhất ở Đông Nam Á đạt giải thưởng Cảnh quan đô thị châu Á năm 2023 (gọi tắt là ATA). Vào ngày 1/12 tại lễ trao giải World Travel Awards năm 2023 được tổ chức tại thành phố Dubai (Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất).
• Trong năm 2024 theo kết quả thống kê Phú Yên đón tổng cộng hơn 4 triệu lượt khách đến với Phú Yên.

Và còn nhiều sự kiện nhưng tôi xin đưa ra một vài sự kiện nổi bật để cùng thấy Phú Yên đang từng ngày thay mình cùng phát triển đưa đến cho bạn bè gần xa những hình ảnh đẹp nhất về nơi đây.

• Văn hoá và con người Phú Yên

Tính chất mảnh đất Phú Yên có bề dày lịch sử – văn hoá khá lâu đời gắn liền với nhiều dân tộc cùng chung sống với nhau từ bao đời nay, họ sống hoà thuận từ nhiều thế kỉ trước và đóng góp vào sự hình thành và phát triển của nhiều ngành nghề tại Phú Yên như nghề trồng lúa nước, nương rẫy cho đến đánh bắt và nuôi trồng thuỷ hải sản,… Từ bề dày lịch sử và tinh thần đoàn kết ấy đã tạo nên những đặc trưng văn hoá dân gian vô cùng đặc sắc và phong phú từ nghệ thuật hát tượng, hát bài chòi, hò bá trạo, những điệu hò nhân gian cho đến những tập tục và nhiều nhạc cụ độc đáo như trống đôi – ba lớn, cồng-chiêng,… và phát hiện ra những nhạc cụ từ đàn đá, kèn đá cách  đây từ 2.500 năm trước ở Huyện Tuy An và nhiều di sản văn hoá Sa Huỳnh đã chứng minh rằng ở đây có cư dân cổ sinh sống và có một nền văn hoá độc đáo.

Phú Yên có gần 30 dân tộc thiểu số đang sinh sống tại các huyện miền núi phía tây của tỉnh như Sơn Hoà, Sông Hinh, Đồng Xuân, với các dân tộc thiểu số lâu đời như Chăm, Ê-Đê, Ba-Na,Mnong,…

Phú Yên là một vùng đất mà chiếm phần lớn là người dân làm nghề nông và nghề ngư vì vậy con người nơi đây rất thật thà, chân chất, hiền hoà và hiếu khách.

Về các món ăn đặc sản

• Nhắc đến Phú Yên khi các bạn đến đây có thể thưởng thức khá nhiều những  món ăn khiến các bạn thích thú từ các món ăn hình ảnh của vùng đất phú cho đến các món ăn chơi vào những buổi tối khi đi dạo về đêm và những món quà mua về biếu cho người thân và gia đình.
• Như các bạn cũng biết mỗi vùng miền đều có những món ăn đặc trưng giống như hình ảnh của vùng đất đó biểu hiện một giá trị không thể thiếu khi đến. Khi đến PY thì các bạn sẽ được nghe nhắc đến một trong những món ăn mà không nên bỏ lở và nhất định phải thử một lần để cảm nhận được hương vị của vùng miền đặc biệt tại nơi đây đó chính là:
•  “Mắt Cá Ngừ Đại Dương” mà người con đất Phú thường hay gọi tên món này một cách khá thú vị đó chính là “Đèn Pha Đại Dương” được chính người dân nơi đây chế biến từ  mắt của Cá Ngừ Đại Dương với nguyên liệu quen thuộc đó chính là tiềm với hương vị thuốc bắt trong một thố nhỏ xinh xinh có vị thơm và cay nhẹ của tiêu xanh để khử đi mùi tanh của mắt cá, ăn kèm theo đó là một loại rau mà ở đây người dân thường hay gọi là rau Gém đó là các loại rau như cải hăn, tía tô,… được thái nhỏ và ăn kèm,
• “Bò một nắng chấm muối kiến vàng“  cũng là một cái tên cho một món ăn đặc sản nơi đây mà các bạn nên thử tên đầy đủ của món này khá dài “ Bò một nắng hai sương chấm muối kiến vàng” được người dân nơi đây làm với những công đoạn khá kì công và chúng ta có thể chế biến món này theo cách nướng hoặc áp chảo và chấm kèm với muối làm từ những con kiến vàng và trứng kiến vàng có vẻ như món này các anh trai nhậu sẽ rất thích.
• “Cá Ngừ Đại Dương SaShimi” nhắc đến món SaShiMi thì đến Phú Yên chúng ta cũng không nên bỏ lỡ những lát cá đỏ tươi từ những thớt thịt từ cá Ngừ Đại dương là một trong những món ăn rất được ưa chuộng mang lại cảm giác thích thú khi ăn thịt cá mềm như tự tan khi chúng ta đưa vào miệng và món này cũng mang lại dinh dưỡng cao cho người ăn về cái này các bạn tự tìm hiểu thêm nhé.
• “Bún Chả cá Phú Yên” nhắc đến món bún cá thì hầu như các bạn đều rất quen thuộc nhưng mỗi nơi sẽ có một hương vị đặt trưng mà mỗi người cảm nhận sẽ khác nhau
• “ Bánh Canh hẹ“ chắc có lẽ không nhiều nơi có món này nên các bạn cũng nên thử nhé
• “Cơm gà Phú Yên” cũng là một đặc trưng
• “Bánh Hỏi Cháo Lòng“ là món ăn sáng cũng khá thú vị

Nếu để kể hết tất cả các món ra đây chắc bài viết tóm tắt về Phú Yên này còn phải viết khá dài nên mình chỉ nêu vài món ăn khi đến đây các bạn nên thử qua thôi nhé!

Mong rằng những thông tin được cung cấp trong bài viết này sẽ mang đến cho các bạn đọc một phần nào những thông tin bổ ích và những cảm nhận đẹp đẻ khi nhắc đến Phú Yên và giới thiệu cho những bạn bè người thân đến với Phú Yên mình nhé!

---